O Cantar de mio Cid trata o tema da honra, un valor de grande importancia para a xente da época. A necesidade de recuperar a honra perdida é o que lles dá impulso ás fazañas acometidas polo heroe.

O poema iníciase co desterro do Cid, primeiro motivo de deshonra, tras unha acusación de roubo. Esta deshonra supón tamén o ser desposuído dos súas herdades ou posesións en Vivar e privado da patria potestade da súa familia.

Tras conseguir a conquista de Valencia, grazas á súa prudencia e astucia, o heroe consegue o perdón real e unha nova herdade, o señorío sobre Valencia. Para ratificar o seu novo status de señor de vasalos, concértanse as vodas das súas fillas con liñaxes do maior prestixio, como son os infantes de Carrión.

O destino, con todo, é imprevisible e transforma este momento de felicidade nunha nova caída da honra do Cid, debido ao agravio dos infantes ás fillas do Cid, que son vexadas, malferidas e abandonadas na carballeira de Corpes, feito que supón, segundo o dereito medieval, o repudio de facto destas por parte dos de Carrión.

Por este motivo o Cid alega a nulidade dos matrimonios nun xuízo presidido polo rei, no que os infantes de Carrión queden infamados publicamente e apartados dos privilexios que antes tiñan como membros do séquito real. Pola contra, as fillas do Cid concertan matrimonios con reis de España e chegan ao máximo ascenso social.

Aínda que se trate dunha obra anónima, a análise do texto conservado demostra que pertence a un autor culto, con coñecementos precisos do dereito vixente a finais do século XII e principios do XIII, e que coñecía a zona contigua a Burgos. Acumuláronse diversas teorías sobre a súa identidade: falouse dun xograr de Medinaceli e doutro de San Esteban de Gormaz, dun poeta dos vales do Jiloca ou Jalón e ata de Jerónimo de Périgord.

En maio da era de César de 1245 (1207 da era cristiá), un abade que tan só se identifica como Pedro rematou de copiar un manuscrito de case catro mil versos, e aproveita o explicit ou conclusión para demandar, segundo costume arraigado nos amanuenses medievais, unha dádiva: "quien escrivió este livro, dél[e] Dios paraíso.¡Amén!Per Abbat le escrivió en el mes de mayo, en era de M e CC e XLV años ".

A copia de Per Abad contiña un relato da vida de Rodrigo Díaz de Vivar que, como en tantas obras coetáneas, carecía de título e que moito despois se coñecería como Cantar de mio Cid ou Poema de mio Cid. Per Abad copiaba, polo tanto, un texto anterior, sobre cuxa data de composición segue aberto o debate.

Na Idade Media «escribir» significaba só ‘ser o copista'; para o que hoxe coñecemos como autor habería de dicir «compuxo» ou «fizo». Isto invalida a teoría de Colin Smith de que o autor foi Per Abbat.

Existe un exemplar único que actualmente se atopa na Biblioteca Nacional en Madrid.

Trátase dun tomo de 74 follas de pergamiño groso, ao que lle faltan tres, unha ao comezo e dúas entre as follas 47-48 e 69-70. Outras dúas follas sérvenlle de gardas. En moitas das súas follas hai manchas, debidas aos reactivos utilizados xa desde o século XVI para ler o que, en principio, palidecera. A encadernación do tomo é do século XV. Está feita en táboa forrada de badana e con orlas estampadas.

O manuscrito é un texto seguido sen separación en cantares, nin espazo entre os versos, os cales se inician sempre con letra maiúscula.

Nove séculos despois da morte de Rodrigo Díaz de Vivar e oito séculos despois de poñer por escrito as lendas sobre as súas fazañas no Cantar de mio Cid, o personaxe segue sendo un paradigma do heroe que suscita fascinación e constitúe un modelo de referencia.

Moitos dos feitos e fazañas que se lle atribúen ao Cid xamais existiron, pero contribuíron á consagración do mito. O Cid era o heroe que necesitaba a cristiandade hispana da Idade Media debido ao contexto histórico: tempo de cruzadas, época de reconquista e de avances cara ao sur.

O personaxe histórico que inspirou a lenda, Rodrigo Díaz de Vivar naceu no pobo de Vivar (Burgos) cara a 1043 e iniciou a súa vida de cabaleiro a finais do reinado de Fernando I. Estivo ao servizo dun dos fillos do monarca: Sancho II, rei de León e, despois da súa morte, de Afonso VI. Casa coa nobre leonesa Ximena Díaz, filla do conde de Oviedo, quen descendía dos reis leoneses. En 1081 sae exiliado tras unha falsa acusación de roubo e ofrécese ao servizo dos reis musulmáns de Zaragoza. En 1088 volve do exilio a Castela para derrotar máis tarde o rei de Aragón e o conde de Barcelona, ata que en 1094 conquista todo un reino e se converte en señor de Valencia.

Unha vida que mereceu entrar na historia, a literatura e a arte.

A FNMT-RCM quixo renderlle homenaxe a esta obra mestra da literatura española medieval cuñando unha colección composta por tres moedas de 8 reais de prata de 10 € de valor facial, un cincuentín de prata de 50 € de valor facial, e unha moeda de 4 escudos de ouro de 200 € de valor facial.

Ver Colección