"Nun lugar da Mancha, de cuxo nome non me quero acordar, no hai moito que vivía un fidalgo dos de lanza en exhibido, adarga antiga, faco fraco e galgo corredor...", así comeza a máis prezada xoia da literatura castelá, publicada no ano 1605 por Miguel de Cervantes Saavedra.

Unha novela que conquistou o mundo enteiro e é quizais, coa Biblia, a obra que se traduciu a máis idiomas, pasando a ser os seus personaxes verdadeiros arquetipos de categoría universal: don Quixote, idealista e soñador, e Sancho Panza, compañeiro leal, práctico e un pouco fatalista.

O Quixote narra a historia dun fidalgo manchego que, de tanto ler libros de cabalerías, tolea e pensa que que é un cabaleiro andante.

"... enfrascouse tanto na súa lectura, que lle pasaban as noites lendo de claro en claro, e os días de turbio en turbio; e así, do pouco durmir e do moito ler, secoulle o celebro de maneira que veu perder o xuízo."

Sae tres veces da súa aldea en busca de aventuras e para "enderezar agravios", confundindo realidade con ficción e resultando malparado na maior parte dos casos. Finalmente regresa á súa casa, enferma, recobra o xuízo e morre.

Entre a primeira saída e a volta definitiva á aldea desenvólvese toda unha serie de pequenas historias, convertidas en auténticos episodios cabaleirescos polo noso protagonista, aínda que non sempre debido á súa propia demencia.

"Estaba o barbeiro aínda de xeonllos, tendo gran conta de disimular a risa e de que non lle caese a barba, con cuxa caída quizais quedasen todos sen conseguir a súa boa intención."

Pero a grande aposta de Cervantes e o que converteu O Quixote nunha novela inmortal, ademais do excelente coidado da linguaxe que emprega cada un dos personaxes, é a aposta pola LIBERDADE, que aparece continuamente ao longo de todo o libro, froito dos anos de cativerio pasados en Alxer:

"- A liberdade, Sancho, é un dos máis preciosos dons que aos homes lles deron os ceos; con ela non poden igualarse os tesouros que encerra a terra nin o mar encobre; pola liberdade así como pola honra pódese e débese aventurar a vida, e, pola contrao, o cativerio é o maior mal que lles pode vir aos homes."

Don Quixote da Mancha foi escrita no século XVII por Miguel de Cervantes Saavedra, poeta, novelista e dramaturgo español, nacido en Alcalá de Henares alá polo ano 1547, e considerado como o máis grande escritor español de todos os tempos e un dos mellores escritores universais.

No prólogo das Novelas Exemplares o propio Cervantes descríbese a si mesmo:

"Este que vedes aquí, de rostro aquilino, de cabelo castaño, fronte lisa e desembarazada, de alegres ollos e de nariz curvada, malia que ben proporcionada; as barbas de prata, que non hai vinte anos que foron de ouro, os bigotes grandes, a boca pequena, os dentes nin miúdos nin crecidos, porque non ten máis ca seis, e eses mal acondicionados e peor postos, porque no teñen correspondencia os uns cos outros; o corpo entre dous estremos, nin grande, nin pequeno, a cor viva, antes branca que morena; algo cargado de lombo, e non moi lixeiro de pés; este digo que é o rostro do autor de A Galatea e de Don Quixote da Mancha, e do que fixo a Viaxe ao Parnaso, a imitación da de César Caporal Perusino, e outras obras que andan por aí descarreiradas e, quizais, sen o nome do seu dono. Chámase comunmente Miguel de Cervantes Saavedra. Foi soldado moitos anos, e cinco e medio cativo, onde aprendeu a ter paciencia nas adversidades. Perdeu na batalla naval de Lepanto a man esquerda dun tiro de arcabuz, ferida que, aínda que parece fea, el ten por fermosa, por cobrala na máis memorable e alta ocasión que viron os pasados séculos, nin esperan ver os vindeiros, militando debaixo das vencedoras bandeiras do dillo do raio da guerra, Carlo Quinto, de felice memoria."

Logo de facer 50 anos, e sendo autor de varias obras de poesía, teatro e novela, publicou O enxeñoso fidalgo Don Quixote da Mancha, co que tivo un éxito inmediato, aínda que non lle resolveu as dificultades económicas que dominaron a maior parte da súa vida. Poucos anos despois editouse a copia escrita por Alonso Fernández de Avellaneda, o que motivou a Cervantes para completar a segunda parte de O Quixote, publicada en 1615 con frecuentes alusións ao "falso Quixote".

" ... entrou acaso o alcalde da vila no mesón cun escribán, ante o cal alcalde pediu don Quixote, por unha petición, de que lle conviña ao seu dereito que don Álvaro Tarfe, aquel cabaleiro que alí estaba presente, declarase ante a súa mercé como non coñecía a don Quixote da Mancha, que así mesmo estaba alí presente, e que non era aquel que andaba impreso nunha historia intitulada Segunda parte de don Quixote da Mancha, composta por un tal de Avellaneda, natural de Tordesillas."

Morreu o 23 de abril de 1616, día declarado pola UNESCO como Día Mundial do Libro.

O enxeñoso fidalgo Don Quixote da Mancha tivo un éxito inmediato, como o proba a aparición de dúas edicións falsas en Lisboa poucas semanas despois da súa publicación. E pasaron tan só sete anos ata a súa primeira tradución ao inglés por Thomas Shelton baixo o título The History of the Valorous and Wittie Knight-Errant Don Quixote of the Mancha. Esta primeira foi seguida por numerosas traducións, que converteron a novela, xunto coa Biblia, no libro traducido a máis idiomas no mundo.

No ano 2002 foi elixido o mellor libro de ficción da historia, nunha selección organizada polo Club do Libro de Noruega e a Fundación Nobel entre 100 escritores de 54 países.

Inspirou a realización de obras literarias, películas de cinema, composicións musicais, obras de teatro, ballet, pintura, selos, cómics... en todo o mundo.

E deu lugar a unha palabra propia do dicionario da Real Academia Española:

quixote2. m. Home que antepón os seus ideais á súa conveniencia e obra desinteresada e comprometidamente en defensa de causas que considera xustas, sen conseguilo. 2. Home alto, fraco e grave, cuxo aspecto e carácter fan lembrar o heroe cervantino.

En 2005 cúmprese o IV Centenario da primeira edición da obra. Para conmemorar esta efeméride, a FNMT-RCM cuñou unha colección composta por tres moedas de 8 reais de prata de 10 euros de valor facial, un cincuentín de prata de 50 euros de valor facial, e unha moeda de 8 escudos de ouro de 400 euros de valor facial; así como unha moeda de prata de 12 euros de valor facial e unha moeda conmemorativa de 2 euros.

Se quere ampliar información, pode visitar as seguintes ligazóns:

Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes: www.cervantesvirtual.com